RUTA CIRCULAR EN CASTROVERDE DENDE VILABADE

 Levo feitas xa varias rutas neste concello e ningunha delas me decepcionou. Castroverde ten un variado patrimonio natural, monumental e cultural importante.

• Amigos do Patrimonio de Castroverde, é unha asociación en defensa do Patrimonio cultural, natural, artístico, monumental e das tradicións populares de Castroverde. Actualmente realiza numerosas actividades co fin de mellorar e conservar o patrimonio do concello.
• Esta ruta foi planificada por min.

Características desta ruta:

Lonxitude: 10,4 km. ( Equivoqueime no percorrido e fixen 1km. demais. Está explicado no track en WIKILOC.)

Dificultade: fácil

Ruta circular sen sinalizar. 

Descripción:

O inicio e fin desta ruta está na parroquia de Santa Mª de Vilabade, concretamente na igrexa parroquial, chamada "catedral de Castroverde" pola súa fermosura.  

A data que está documentada da súa fundación é do S.XV aínda que antes aí houbese un convento fundado por S. Francisco de Asís no seu peregrinar cando voltaba de Santiago cara a Oviedo no S. XIII. O convento foise deteriorando por falta de medios económicos e os frades marcharían a Lugo quedando só a igrexa no S. XIV.

Igrexa de Santa Mª de Vilabade

Houbo unha refundación no S. XV e o seu estilo pertence ao gótico, aínda que en séculos sucesivos fóronse realizando reformar en estilos neoclásico e barroco.

A fachada é un claro exemplo neoclásico.

Esta igrexa pasou polas mans de varios propietarios, sendo os primeiros a congregación franciscana. Cando se refundou no S.XV, foi grazas a unha inversión de Fernando de Castro, e pódese atopar o seu escudo nas roelas do pórtico. Poucos anos máis tarde o cabildo de Lugo consigueu a  súa propiedade tras un pleito, e no S.XVI o bispo Osorio engadeu o seu escudo no tímpano do frontón. No 1760 os descendentes de Osorio edifican o Pazo de Vilabade xunto á igrexa, creando un conxunto único. Dende 1979 considérase Monumento Artístico Nacional e Ben de Interese Cultural.

A fachada neoclásica.

Xunto á igrexa hai unha fonte restaurada nun recuncho da rúa con bancos para descansar.

Case pegado á igrexa está o Pazo de Vilabade formando un ángulo con ela.

Actualmente este pazo é propiedade da familia Abraira-Arana (na década dos 60, Sabino Abraira foi alcalde de Castroverde) Neses anos, o pazo sufreu unha restauración pois case estaba en ruinas e no 1990 volveron a reformalo. Ámbalas dúas reformas foron impulsadas pola muller de Sabino, Teresa de Arana.

O pazo, reformado como aloxamiento turístico en 1995, fixo a Teresa merecedora do premio Pedra do Destino e revive cada verán coa chegada dos seus propietarios, que o habitan "hasta que llega el frío".

Pazo de Vilabade

Despois de contemplar as anteriores belezas, inicio a ruta seguindo o Camiño de Santiago Primitivo que chega aquí dende O Cádavo.

Aos poucos metros deixo o Camiño de Santiago que vai cara ao albergue de Castroverde e métome por unha estrada máis local e sen tránsito ningún.

Como embelecen os percorridos agora no outono as árbores autóctonas de folla caduca!!

Estou nas aforas da vila que me queda xa moi cerca, á esquerda.

Entrando na vila pola zona do colexio admiro este mural pintado polo artista lucense Diego As, mundialmente recoñecido polo mural  de Julio César en Lugo. A pintura que representa a Hipatia de Alexandría está nun dos muros do CPI da vila.

Hipatia de Alenjandría foi filósofa e matemática, defensora do coñecemento e da pluralidade de creenzas, brutalmente asesinada polas súas ideas desafiantes do poder establecido.

Deseguida chego á Praza do Concello onde está a Casa Consistorial e a Igrexa de Santiago. O centro da pequena praza está ocupado por unha fonte chamada "A Fonte dos Nenos", esculpida por Primitivo Mallo. Representa uns nenos gardándose da chuvia debaixo dun paraugas

Praza do concello

A Igrexa de Santiago é  moderna, do  S. XX, feita sobre unha anterior.

Igrexa de Santiago

Vou pola chamada "Rúa Campo da Feira" onde hai un curto paseo en madeira que hoxe, debido á recente chuvia, estava moi esvaradío.

Ao remate deste curto paseo, á dereita temos o Campo da Feira onde me sorprenden varios pendellos restaurados grazas ao labor de Amigos do Patrimonio de Castroverde que se ve que traballan polo seu concello. Estes pendellos antigos estaban desfeitos e esmendrallados cando se restauraron no ano 2006.

Pendellos no Campo da Feira

Cada dous domingos celébrase aquí unha feira  na que destacan os postos de roupa, alimentos, ferramentas e polbo.

Pendellos no Campo da Feira

A finais de agosto tamén se celebra aquí unha feira de artesanía e gastronomía.

Pendellos no Campo da Feira

Antigamente escollíanse para celebrar as feiras zonas con arboredo, sobre todo carballeiras coma neste caso e para resgardarsedas inclemencias climáticas construironse en moitos lugares casetas coma estas restauradas.

Estes son os segundos pendellos de feira que eu coñezo. Os primeiros que vin están na Golada (Pontevedra)

Cruzando a estrada anterior, xa temos a piscina municipal e ao pé da mesma, á Área Recreativa Veiga da Lomba.

Esta área recreativa foi creada en 1993 e ofrece bancos. mesas, fontes, grellas, parque infantil e esculturas artísticas.

                                           Área Recreativa Veiga da Lomba

O lugar foi mellorado coa plantación de máis de 800 árbores autóctonas.

 Área Recreativa Veiga da Lomba

Toda a área abarca unha superficie de 138215 m. cadrados.

                                                   Área Recreativa Veiga da Lomba

É unah área recreativa inmensa e moi limpa e coidada.

Área Recreativa Veiga da Lomba

 

Abandono a área recreativa no medio deste entorno outonal precioso!

 

E agora diríxome ao Monte da Lomba que está a só 400m. dende a área recreativa anterior.

Camiño ao Monte da Lomba

No cume do monte, instalaron un miradoiro de madeira. En días coma o de hoxe que había pouco que chovera, vóltase moi perigoso. O chan esvaraba moitísimo!

Vistas espectaculares dende o Miradoiro da Lomba!

Vemos O castelo de Castroverde, unha fortaleza do século XIV que pertenceu a Álvaro Pérez Osorio, por doazón de Henrique II de Castela. Un século máis tarde apoderouse do castelo Sancho Sánchez de Ulloa, conde de Monterrei, e trala súa morte herdouno a súa curmá Isabel de Castro. Xa no S. XVI, Lope Osorio de Moscoso, da casa de Altamira, mercou o castelo, a vila e mailas terras. Actualmente é propiedade privada.

Vistas moi outonales dende o miradoiro.

Non sabía moi ben onde estaba o camiño de baixada que eu levaba planificado no track, pero atopeino deseguida-.

A baixada é por unha carballeira na que ás veces se perde o camiño e aparecen varios carreiros a seguir que parecen confundir. Pero NON PREOCUPARSE! É moi doado sair de aquí porque en todo momento oes o ruído de coches e vida que hai moi cerca, a vila de Castroverde está moi, moi cerca e polo medio das árbores vense as casas. Aínda que s epode baixar por varios sitios, o mellor é tirar cara Á ESQUERDA.

Son 200m. ata que xa vemos a estrada.

Ao remate da baixada atopamos unha fonte nun fermoso entorno.

E ao pé da anterior hai outra e tamén  un lavadoiro. Dende aquí, en lugar de seguir cara á Praza do concello que xa vemos, damos a volta polo mesmo camiño.

Estamos de novo no Camiño de Santiago.

Cruzamos a  LU-560 con moito xeito xa que é a estrada que vai a Lugo e leva moito tráfico.

En tan só uns metros, deixamo o Camiño de Santiago para xirar á esquerda.

Fermoso camiño tradicional co outono en todo o seu esplendor.

Desemboco na estrada LU-P 1611

Teño que ir por esta estrada durante algo máis de 1km.

Atópome na parroquia de Bolaño e vexo a torre da súa igrexa. Teño que organizar unha ruta por esta parroquia xa que lin qué é unha das máis fermosas da provincia de Lugo.

Deixo a estrada LU-P 1611 para pillar á dereita en Bolaño.

Esta estrada vaime levar en 2,5km. ao punto de inicio e xa non fago máis fotos porque empeza a chover con ganas!

Páxinas web consultadas:

https://vivecamino.com/castroverde/catedral-castroverde-iglesia-santa-maria-vilabade-3592/

https://www.elprogreso.es/articulo/comarca-lugo/viaje-pelicula-meta-vilabade/202508170500001901549.html

https://www.elprogreso.es/articulo/comarca-lugo/anido-autor-mejor-grafiti-mundo-lugo-pinta-rostro-hipatia-cpi-castroverde/202202212222391559639.html

https://xurdemoran.blogspot.com/2015/09/castroverde-antigua-santiago-vilarino.html

https://galiciapuebloapueblo.blogspot.com/2024/03/campo-da-feira-castroverde.html

RUTA CIRCULAR PASANDO POLO PASEO FLUVIAL DO RÍO NARLA; CASTRO FRIULIO; FORTALEZA DE S. PAIO DE NARLA.FRIOL (LUGO)

É a 1ª vez que vou ao concello de Friol para facer unha ruta. Este concello da provincia de Lugo, pertence tamén á comarca de Lugo.

Sorprendeume a moita vida que atopei nesta vila con moitos servizos: Centro de Saúde, farmacia, tendas de todo tipo, supermercados, entidades bancarias, club fluvial, instalacións deportivas e escolares, restaurantes, cafeterías...

Características desta ruta:
Lonxitude: 10,2 km.

Dificultade: moi fácil

Ruta circular sen sinalizar. O meu track en WIKILOC

Descripción:

Iniciei a ruta na Praza Andón Cebreiro que leva ese nome en honor ao home que foi alcalde desta vila nos anos 50.

Praza Andón Cebreiro

Nunha esquina da praza hai unha fonte monumental.

Praza Andón Cebreiro

Enfrente da anterior praza, hai un parque con zona infantil.

Vista da praza e o parque enfrente.

Vou á parte baixa da vila buscando o río Narla. Está moi preto.

Camiño agora polo paseo fluvial ao pé do Narla, que deixa fermosas imaxes.

O río Narla nace no mesmo concello de Friol e vai desembocar ao río Miño no concello veciño de Outeiro de Rei.

Na seguinte foto, a antiga planta de electricidade que foi a 1ª en levar luz a Friol.

O outono deixa fermosas estampas:

Cruzo a ponte que se ve para outra marxe do río.

O Castro Friulio é unha recreación dun poblado celta que está nun fermoso entorno, nun alto e co Narla aos seus pés.

Tódolos anos polo mes de maio se celebra unha festa de recreación histórica neste lugar e arredores.

A festa recrea a cultura, costumes e modo de vida de castrexos e romanos.

O posto de vixiancia e unha vivenda celta.

Dúas esculturas na entrada ao castro:

A entrada principal ao Castro Friulio:

O muíño de Serén. O río levaba moita auga.

Rematou o paseo fluvial no muíño despois de aprox 1,5 km. e introducímonos nun fermoso camiño que nalgún tempo tivo asfalto.

Deseguida atopamos a estrada LU-P 1611.

Cruzamos a estrada anterior e atopo este camiño tradicional ben acondicionado e fermoso.

Volvo sair a outra estrada local pola que camiño 200m. 

E volto pillar un camiño de aldea dos de toda a vida:

Na foto seguinte vese perfectamente o camiño que teño que seguir e o bo estado no que se atopa.

Unha casa abandonada na máis absoluta soidade.

O outono estame deixando fermosas imaxes. Vaia ruta fácil e guapa!!

Volvo atoparme co Narla e un afluente desembocando nel.

A fortaleza de San Paio de Narla, coñecida tamén como torre de Xiá, é da época medieval.

Sitúase no lugar da Castronela, na parroquia de Xiá.

A fortaleza foi derribada nas revoltas dos irmandiños do S. XV e reconstruida no século seguinte.  Ten un corpo central flanqueado pola torre do Homenaxe e por un gran torreón.

Fortaleza de S. Paio de Narla

A Fortaleza de San Paio de Narla foi adquirida pola Deputación Provincial de Lugo no ano 1939 e no 1983 foi convertida en museo histórico e etnográfico, trasladando a ela boa parte das coleccións etnográficas do Museo de Lugo. 

A capela, do S. XVIII, separada do edificio principal, ten planta cadrada con tellado a catro augas. Destaca no seu interior un retablo do S.XIX.

Fortaleza de S. Paio de Narla

Como o nome do lugar indica e se fai evidente pola disposición do terreo, existía xa no lugar un castro na Idade de Ferro.

Existe unha lenda relacionada cunha das ocupantes da fortaleza, dona Catalina de Santirso, esposa do señor da casa Vasco das Seixas (1520-1543) coñecido como o Señor das Torres, home despótico e colérico. Esta  muller era tan virtuosa e honesta como fermosa e o seu marido tan namorado como celoso, sendo moi querida polos seus súbditos xa que auxiliaba os pobres e trataba de evitar que a ira do seu marido caese sobre os seus servos. Este desconfiou da súa fidelidade e bondade, tratou infrutuosamente de envelenala polo que un día de Santos matouna de nove puñadas no peito nun arrebato de loucura.

Mentres o asasino fuxía a Portugal a refuxiarse nas terras do Duque de Verganza o cadáver quedou nas silvas durante catro días, e tras ser descuberto pola servidume, foi soterrado na capela do castelo, mais o seu pai, Sancho López de San Tirso reclamou ante a Real Audencia da Coruña a investigación dos feitos. O abrir a tumba aos vinte e un días, seguindo a crenza de que o corpo da muller que morre acusada inxustamente permanece incorrupto un mes, perante o asombro e a admiración dos presentes, o cadáver apareceu incorrupto, cos brazos cruzados sobre o peito, tapando as feridas. Ao retirarllos, o sangue comezou a brotar, un forte aroma de rosas invadiu as naves da igrexa e escoitouse soar o órgano, ao que ninguén estaba sentado.

O corpo recibiu nova e definitiva sepultura no mosteiro de Sobrado dos Monxes. Uns emisarios partiron cara ás terras do Duque de Verganza e días despois o asasino amencía asasinado. A primeira capela na que foi nun inicio soterrada pode verse ao pé do torreón do castelo.

Vistas ao bosque outonal autóctono dende a Fortaleza de S. Paio de Narla.

O exterior da fortaleza é orixinal ou con moi pouca reconstrucción. O interior está totalmente reconstruido.

Cando cheguei a este lugar pasaba das dúas da tarde e xa pecharan porque en inverno só abren polas mañás. 

 Esta fortaleza é unha das máis antigas e mellor conservadas  na provincia de Lugo.

Prosigo a camiñata pasando pola aldea de Carballeira da parroquia de Xiá.

O asfalto chega dende a Fortaleza ata a aldea de Carballeira. Aquí remata e empeza un camiño tradicional.

Fermosa paisaxe de prado e bidueiras.

Paso ao pé do lugar de Macedo que xa pertence a outra parroquia: a de S. Martiño de Condes que ten tan só 18 habitantes.

Dende Macedo toca ir por unha pista que nalgún momento tivo asfalto.

A pista anterior desemboca de novo na estrada LU-P 1611

Nuns poucos metros pillo á dereita para ir por unha antiga estrada local nos vai achegar de novo á vila.

Xa preto da vila vexo grandes pastos e unha granxa moi grande en Castelos.

Paso polo cemiterio da vila.

A Casa do Concello de Friol.

Ao pé da igrexa de S. Xiao hai unha fonte e un lavadoiro restaurados. Tamén colocaron un cruceiro no lugar.

Este lateral da igrexa de S. Xiao semella calquera cousa menos unha igrexa. Moi feo me pareceu!!

Igrexa de S. Xiao

Ao redor da igrexa hai antigas tumbas.

Fachada principal da igrexa de S. Xiao.

Igrexa de S. Xiao

Ao pé da igrexa hai un estreito camiño ben rozado polo que baixo para a vila.

O camiño remata nestas casas e desemboca na estrada que nun poucos metros me leva ao punto de inicio.

Páxinas web consultadas:

https://museos.xunta.gal/es/museos/museo-etnografico-y-historia-san-paio-narla

https://gl.wikipedia.org/wiki/Fortaleza_de_San_Paio_de_Narla

https://www.monumentalnet.org/index.php