SARGADELOS (CERVO) RUTA CIRCULAR

 Camiño Real

Hoxe fixen unha ruta pasando polos puntos máis emblemáticos da parroquia de Sargadelos no concello de Cervo, na comarca da Mariña Lucense.

Para mín foi unha ruta fácil e fermosa que nun percorrido circular nos permite coñecer o Conxunto Histórico- Artístico de Sargadelos, o seu entorno co Paseo dos Namorados, a Fonte da Tella, a Senda Botánica....O río Xunco vai ter moito protagonismo nesta ruta xa que camiñaremos á súa beira nun longo tramo no que desfrutaremos de vexetación autóctona, de antigos muíños, pontes...Tamén descubriremos a igrexa de Santiago e pasaremos pola capital do concello admirando a súa Praza do Souto e as grandes casonas que a rodean.

A parroquia de Sargadelos é un lugar de visita obrigada, xa que nela atópase a Cerámica de Sargadelos (de recoñecemento internacional) e os restos das antigas fábricas de fundición e louza, fundadas por Raimundo Ibáñez, marqués de Sargadelos. A nova fábrica de cerámica creada no lugar foi integrada, mediante a súa  arquitectura, na paisaxe natural; esta nova instalación, os restos das antigas fábricas e o museo, onde se conservan valiosas mostras de cerámicanas súas distintas etapas, foron declarados Conxunto Histórico-Artístico.

A parroquia, chamada oficialmente Santiago de Sargadelos, ten poco máis de 100 habitantes.

Unha ruta moi recomendable. Deixo o meu track en WIKILOC

Inicio esta ruta no novo aparcadoiro recentemente creado moi cerca da Fonte da Tella, ao pé don Conxunto Histórico-Artístico de Sargadelos

Novo aparcadoiro

A Fonte da Tella de 2 canos é moi popular entre os veciños da zona que veñen aquí a abastecerse de auga.

Fonte da Tella

Ao pé da Fonte hai unha pequena área recreativa con mesas e bancos á sombra de enormes castiñeiros.

Pequena área recreativa

O Paseo dos Namorados é un pequeno percorrido ás beiras do río Xunco moi fermoso con moita vexetación e o marmurio da auga.

Unha lenda di que se percorres este paseo cunha persoa sen estar namorado, cando remates o mesmo vas quedar prendado/a desa persoa. Así que haberá que ter en conta de quen vas acompañado ou acompañada...jeje...

Paseo dos namorados

Á nosa dereita levamos o río Xunco e á esquerda unha canle que abastecía de auga á antiga fábrica.

Paseo dos Namorados.

Ao final do paseo hai unha cascada artificial que baixa da presa do río creada en 1791 para reter a auga e aproveitala para a industria.

A cascada da presa

É a 1ª vez das moitas que xa visitei esta cascada que vexo tan pouca auga.

Cascada da presa

Un vello e inmenso amieiro "bebe" na presa.

A partires de aquí, un sendeiro (está indicado) lévanos cara arriba a unha senda botánica creada no 2005 no Monte Escarabelada, ou ben podemos continuar de frente por un carreiro ben definido ao pé do río uns metros máis. Eu fíxeno mentras durou o carreiro que remata nunha estrada local. Dende aí din a volta. (aínda non 1km.. en total, ida e volta) porque non é necesario volvar ata a presa; un pouco antes pillamos un sendeiro (sen sinalizar) á dereita que en ascenso nos conecta coa Senda Botánica.

O sendeiro que sigo ao pé do río deixa imaxes fermosas:

É un carreiro estreito, que semella de pescadores, pegadiño ao río que aquí vai moi remansado e tranquilo.

Como xa indiquei non é necesario voltar á presa para ir á Senda Botánica. Eu pillei antes un carreiro que sube polo monte e deseguida empezas a ver árbores cos seus rótulos. Estamos no Monte Escarabelada.

Carreiro de subida

A Senda Botánica ten moitas árbores e moi diversas pero... eu véxoa sempre igual. Pasei por aquí en anos anteriores e non noto que medren as árbores, nin hai frondosidade...non sei...dá a sensación de que lle falta algo. Non sei se a situación, nun lugar alto lonxe de fontes de auga ou que non está moi coidada (unha boa roza facíalle moita falta) o caso é que é unha Senda Botánica que non chama especialmente a atención.

Unha aciñeira que no medio dos toxos loce pouco...

Chego ao punto onde o camiño que traio se cruza co que ven se pillase a senda xusto na presa.

Senda Botánica

Os capudres (serbal do cazador en castelán) pois tampouco locen moito entre a maleza.

Senda Botánica

Nun determinado momento o camiño xira á esquerda. Esta é a parte máis fermosa da Senda Botánica.

Senda Botánica

Houbo un tempo que no cercado que se ve, debeu de haber cabalos. Actualmente non queda ningún.

Senda Botánica

Hai bancos e todo pero pouco apetece sentarse...

Senda Botánica

A verdade é que estes carteis identificando as árbores son ben importantes e necesarios. Tamén para aprender o seu nome en galego que en moitos casos non coñecemos.

Eu hoxe aprendín que serbal dos cazadores en galego é capudre e que espino albar dise estirpeiro

A Senda Botánica remata onde iniciei o Paseo dos Namorados, de feito podemos facer esta pequena ruta circular empezando nun sentido ou noutro.

Atópome agora no Conxunto Histórico -Artístico de Sargadelos. Na imaxe vemos unha antiga canle que aínda leva auga (penso que é a mesma que hai no Paseo dos Namorados) vemos o edificio ese grande que eran as natigas Cabaleirizas (onde se gardaban os cabalos)

Unha fermosa área recreativa completa a imaxe.

O Conxunto Histórico-Artístico de Sargadelos foi declarado como tal no ano 1972. Nel foron incluidos os restos do antigo complexo industrial fundado a finais do S. XVIII por Antonio Raimundo Ibañez, coñecido como "Marqués de Sargadelos".

Inicialmente foi un complexo siderúrxico que constaba dunha ferraría e dunha fábrica de fundición de ferro en cuxos altos fornos se empregaba como combustible carbón vexetal.

A principios do S. XIX fundouse unha fábrica de cerámica que remataría por converterse na máis importante de España nesa época.

Unha vez consolidado, o complexo industrial de Sargadelos contaba con:

- O Pazo do Marqués.

- Fábrica de Fundición con fornos, carboeiras, refinaría e ranchos para os obreiros.

- Ferraría

- Fábrica de cerámica

- Dous muíños de fariña, unha ponte de 2 arcadas e 5 prados de regadío d egran extensión.

No ano 1875 cesou a producción das Reais Fábricas. No 1970 volve reabrir da man de Isaac Díaz Pardo.

O edificio que albergou as Cabaleirizas foi rehabilitado e é actualmente o Centro de Emprendemento e Artesanía de Sargadelos que abriu as súas portas no 2018.

Os primeiros altos fornos de calcinación do noso país son estes de Sargadelos.

Altos Fornos(Imaxe de Wikimedia Commons)

O edificio co tellado vermello, foi o antigo taller mecánico. Foi levantado na última fase constructiva de Sargadelos e nel foron construídas dúas máquinas de vapor para a propia empresa.

O arco que se ve pertencía a un dos altos fornos e xusto por debaixo pasaba unha roda hidráulica.

Paso por diante do que foron as fraguas ou forxas para quentar e dar forma o ferro cando a industria era aínda siderúrxica. O edificio que se ve ao fondo, máis alto era un mesón e unha pousada.

Antigas fraguas

No interior do anterior edificio podemos ver aínda as chimeneas das forxas.

Antigas fraguas

Á miña man dereita están os edificios do que foron antigos almacéns e unha pousada.

 

A casona que vemos na foto seguinte era a Casa da Administración, edificio que data da década de  1840. Luis de la Riva ( compostelá que arrendou no 1845 a administración da fábrica aos Ibañez iniciando a época dourada da compañía, 1000 familias chegaron a traballar na fábrica en 1849) ordenou a súa construcción co obxectivo de rexistrar tódolos movementos económicos e productivos das Reais Fábricas.

Na actualidade alberga o Museo Histórico de Sargadelos onde se pode contemplar a evolución da producción das Reais Fábricas de Sargadelos.

Casa da Administracción, actual Museo Histórico.

Despois de percorrer todo o Conxunto Histórico Artístico pillo a estrada Río Covo-S. Cibrao

 

Cruzo a ponte sobre o río Xunco

Só vou 300 m. por estrada e enlazo á dereita co Camiño Real O Diccionario da Lingua Española define Camiño Real como:"El construido a expensas del Estado, más ancho que los otros, capaz para carruajes y que ponía en comunicación entre sí poblaciones de cierta importancia" Efectivamente esta "estrada" foi construída en 1849 para unir Sargadelos co porto de S. Cibrao. Foi a primeira estrada de peaxe de España e a través dela chegaban ata o mar os productos manufacturados e tamén llegaban certas materias primas necesarias para a fábrica.

Camiño Real

Vexo unha árbore que semella escapar por esa ventá!

Un muíño nunha completa ruína.

O Camiño é ancho ao longo do percorrido atopamos muíños, pontes, mesas...

O muíño do Pernán era un muíño moi grande e pegada a el estaba a inmensa casa do muiñeiro onde asomándose aínda podemos ver a chimenea e o fregadeiro da casa.

Entorno do Muíño do Pernán onde podemos ver unhas escaleiras de pedra para baixar ao río.

Os Muíños de Pernán son en realidade 4 muíños. Tamén era chamados os "Muíños da Fábrica" porque só moían para os traballadores desta e para os habitantes de Sargadelos.

A zona onde está o muíño de Pernán é sen dúbida unha das máis fermosas e interesantes deste Camiño Real

Paso por unha zona de hortas.

E paso por diante do que parece unha casa abandonada. Ou é o Muíño do Mornelo?

Nesta ponte cruzamos o río Xunco outra vez.

Vistas da Ponte sobre o Xunco

Á miña dereita vexo o Restaurante-Pousada,  "O Almacén" moi coñecido na comarca xa que leva moitos anos funcionando.

Restaurante-Pousada O Almacén

A Praza do Souto é pequena pero ten encanto e está rodeada de grandes casonas de pedra. Eso si, de souto só ten o nome que lle quedou de cando efectivamente era un fermoso souto que eu aínda lembro

Praza do Souto

Pillo agora , ao pé do  Restaurante-Pousada  "O Almacén" á esquerda por un sendeiro, onde está o letreiro da foto, coincidindo coa ruta que chega á Praia de Rueta.

O Muíño de Benito está moi ben conservado e aínda podemos ver a canle que levaba a auga para moer

Muíño de Benito

O  percorrido segue ao pé do río e atraveso algunha ponte.

Neste percorrido que fixen ao pé do río Xunco e que remato aquí, hai gran variedade de árbores autóctonas e puiden ver amieiros, carballos, pradairos, bidueiras...

Chego deseguida a unha estrada local e pillo á dereita.

Chámame a atención este pombal aí no medio desa finca.

Pombal

Non atopo ningunha información pero vexo que, cruzando esa estrada, frente ao pombal, hai unha vivenda abandonada que semella un pazo xa que vese o campanario do que debeu ser a capela do mesmo. A miña imaxinación voa e quero supoñer que o pombal pertenceu ao pazo; antes non habería esa estrada, ao mellor un camiño, e a finca onde está o pombal pertencería tamén ao pazo. 

Un Pazo?

Cruzo a estrada principal e pillo cara a Sargadelos. Deseguida aparece ante min a nova Fábrica que foi declarada BIC (Ben de Interese Cultural) no 2014 co obxectivo de "protexer, conservar e poñer en valor este proxecto singular e pioneiro da cración artística da man de Isaac Díaz Pardo e Luis Seoane."

As obras deste complexo iniciáronse en 1968 e remataron na década dos 70. Está situado no lugar chamado O Rato, na parroquia de Sargadelos.

A primeira fábrica (Real Fábrica de Sargadelos) foi creada a principios do S. XIX por Antonio Raimundo Ibáñez e tras varias xeracións acabou cerrando en 1875.

A partires de mediados do S.XX, nace unha nova iniciativa da cerámica en Sargadelos, basada en coloracións en tonos azulados da man de Isaac Díaz Pardo.

Actualmente, a Fábrica pertence ao Grupo Sargadelos, unha sociedade limitada que ten como principal accionista a empresa Cerámicas do Castro S.L. dende1949. Actualmente, a sociedade Sargadelos ten dúas plantas de produción cuns 245 empregados. Unha está situada no Castro de Samoedo, no concello de Sada (A Coruña), e outra en Sargadelos, no concello  de Cervo.

Nova Fábrica de Sargadelos

A Pía dos Desenganos é a antiga piscina de Sargadelos e alberga obras artísticas. A instalación intenta simular un espazo cheo de auga, do que emerxe un nadador para mostrar que "o ollo humano ve o que quere ver, por iso é importante afacerse a non fiarse das percepcións persoais, que son sesgadas na maioría das ocasións", indican fontes da empresa.

Por iso intentan sacar do seu medio natural unha figura dun polbo que foxe do mural, para meditar sobre a propia vida á vez que un bañista se ofusca coa saúde, un paraugas horadado permite o escape dos malos fumes e a recepción de boas vibracións, unha gaiola pecha a saída aos pensamentos indómitos, un candado para pechar a auga, unha erudita dormitando, unha tina con auga por se alguén se quere afogar, unha deidade arrepentida.........etc

Pía dos desenganos

Na parte de atrás do Museo de Sargadelos está o Horto Alienígena con seres ben estraños, por certo.

Horto alienígena

Figura no Horto Alienígena:

Horto alienígena

Foto máis de preto das figuras do horto:

Horto alienígena

Outra figura de cerca:

Horto alienígena

Vemos as estatuas de Reimundo Ibáñez, Marqués de Sargadelos e de Castelao sentados.

Unha vista do edificio circular de preto. A fábrica pódese visitar e ademais de xeito guiado.

Logo de pasar a Fábrica podemos continuar pola beirarúa inaugurada hai pouco para achegarnos ao punto de inicio, a Fábrica vella pero vin un camiño á esquerda que levaba directamente á igrexa de Santiago pola que quería pasar e aló fun. 

O camiño está perfectamente transitable e desemboca nunha estrada local xusto ao pé da casa que se ve ao fondo da foto.

Unha imaxe da parroquia de Sargadelos, moi cerca da igrexa.

Pasei ao pé dunha fábrica grande en estado de abandono pero por máis que busquei non atopei ningunha referencia dela. Non me atopei con ningún veciño ou veciña que seguro que habían de saber a resposta.

A igrexa parroquial de Santiago de Sargadelos levantada a mediados do S. XIX é de estilo neoclásico puro e foi encargada polo Marqués de Sargadelos para ennoblecer as Reais Fábricas.

Igrexa de Santiago de Sargadelos

Conecto coa estrada que ven dende a fábrica nova, onde está a ponte que están rematando de colocar (aínda non se pode cruzar)

E pola beirarúa que acaban de colocar, chego ao punto de inicio. Vexo xa a Casa da Administración.

Casa da Administración, hoxe Museo Histórico

O Pazo do Marqués de Sargadelos é de estilo Neoclásico e data de finais do S. XVIII. Era a residencia de verán do marqués. Non se pode visitar xa que é de titularidade privada.

Ao través dunha verxa, logrei sacar esta foto dos xardíns e unha escaleira de entrada ao pazo.

A foto de abaixo , de regular calidade, mostra a entrada principal do pazo.

Achégome de novo pero polo outro lado ao que foi a pousada e o mesón.

A Sacabeira Café Bar Cultural é un lugar polo que merece a pena pasar (e entrar claro!)É moito máis ca unha cafetería ou un bar, é unha referencia cultural, escenario de presentacións  de libros, concertos, monólogos,espectáculos de maxia, recitais ou exposicións.

E remato onde empecei, no aparcadoiro frente ao que foron as carboeiras, lugar onde se gardaba o carbón como o seu nome indica, cando este lugar era aínda unha fábrica de siderúrxia. Restaurado no 2004, emprégase na actualidade como sala de exposicións e eventos.

Antigas carboeiras

E aquí remato esta ruta circular curta pero moi, moi interesante a nivel paisaxístico (paseo dos Namorados, Senda Botánica, río Xunco cos muíños e a paisaxe fluvial...) e a nivel histórico e etnográfico co Conxunto Histórico- Artístico de Sargadelos, a igrexa parroquial, a nova fábrica...

Páxinas web consultadas:

http://www.concellodecervo.com/web/publico/inicio

https://www.miniontour.es/que-ver-en-sargadelos-la-real-fabrica-el-conjunto-historico-y-la-fabrica-de-sargadelos/

https://www.cultura.gal/es/nova/8118/declarada-bien-de-interes-cultural-la-fabrica-de-sargadelos-de-cervo

https://www.elprogreso.es/gl/articulo/a-marina/instalacion-artistica-insufla-vida-antiga-piscina-sargadelos/202108221700591521082.html

https://www.turismo.gal/inicio?langId=es_ES