CASTRO LUPARIO/RÍO TINTO (TEO/BRIÓN)

Ponte Paradela, lugar por onde pasa esta ruta

Hoxe pisamos dous concellos próximos a Santiago, comarca á que pertencen, porque a ruta que fixemos é compartida polos dous municipios: Teo e Brión. 

Ademais de facer pola mañá a Ruta do Castro Lupario, pola tarde visitamos o Pazo do Faramello nunha visita guiada que  comentarei noutra entrada

Vou primeiro coa ruta que, a pesares de que ámbolos dous concellos nomean elementos que veremos nela, non está sinalizada e é imprescindible un track para poder realizala.

RUTA DO CASTRO LUPARIO

Características:

- Lonxitude: 8,8 km.

- Dificultade: fácil Un pouco empinada á subida ao Castro pero nada do outro mundo e ademais son 600m.

- Ruta circular sen sinalizar.

O meu track en WIKILOC

Descripción:

Partimos do lugar de Rúa de Francos, na parroquia de Calo, concello de Teo. Esta aldea ten unha grande importancia histórica porque por ela pasaba  o antigo Camiño de Santiago  dende Padrón a Santiago por unha antiga calzada romana. Actualmente segue a pasar por esta aldea o Camiño De Santiago Portugués.

O lugar de onde partimos e onde remataremos é onde se atopan 3 importantes elementos desta ruta:

- O Cruceiro de Francos.

- A Capela de S. Martiño.

-A Carballeira de Francos.

O Cruceiro de Francos data do S. XIV. Ten un pedestal sen labrar de granito no que se apoia unha antiga cruz gótica cun Cristo flanquedao por dous peregrinos.

Cruceiro de Francos

A chamada Casa Común tamén no inicio da ruta presupoñemos que actualmente é un Local Social que antes foi unha escola.

O mural representa a Feira Cabalar que se celebra aí mesmo, na Carballeira de Francos cada 11 de novembro.

Mural na Casa Común.

A Carballeira de Francos é grande e ten antigos carballos e tamén algunha escultura na honra da Feira Cabalar que aquí se celebra dende hai máis de 50 anos. Esta escultura en pedra que vemos en 1º termo é obra do escultor de Rois, Camilo Seira. Pesa 4 toneladas.

Carballeira de Francos

Outros cabaliños en madeira adornan tamén o interior da carballeira.

Carballeira de Francos

Dicir que neste inicio de ruta coincidimos con moitísimos peregrinos facendo a última etapa do Camiño de Santiago Portugués. Xa lles queda moi preto Santiago.

Tramo coincidente co Camiño de Santiago Portugués

 

Neste cruce deixamos o Camiño de Santiago. Os peregrinos siguen de frente e nós, torcemos á esquerda.

O Camiño de Santiago segue de frente, o noso non

Vilaverde é unha aldea da parroquia de Calo na que nos atopamos. No cruce que vemos de frente, torceremos á esquerda e deseguida outra vez á esquerda, por un carreiro que nos vai levar ao río Tinto.

Vilaverde

Atopamos por vez 1ª o río Tinto, un afluente do Sar.

Río Tinto

E vemos un muíño en ruínas. Muíños fariñentos que foron tan importantes na Galicia rural do pasado. Á beira de cada río e en moitos regos había varios. Actualmente uns están restaurados e outros totalmente abandonados como é o que vemos na imaxe.

Río Tinto

O río Tinto é estreito, sombrío e moi barulleiro formando pequenas cascadas.

Río Tinto

Un río que parece insignificante pero cun entorno marabilloso!! Percorrémolo por un sendeiro de pescadores.

Río Tinto

No EDAR de Calo abandonamos o río Tinto.

EDAR de Calo

Conectamos cunha estrada local onde pillamos á dereita e deseguida á esquerda para introducirnos noutro bosque.

Camiño

Pasamos pola aldea abandonada de Cabanas, que a xulgar o pouco que queda das antigas edificacións, supoñemos que leva moitos anos sen habitantes.

Cabanas

Percorremos este fermoso carreiro.

Carreiro

E atopamos neste fermoso entorno unha estrofa do coñecido poema de Manuel Mª "O Carro"

Poema de Manuel Mª

Volvemos atoparnos co Río Tinto na Ponte de Paradela tamén chamada Ponte dos Mouros porque antigamente en Galicia cando non se sabía a orixe dalgún elemento como fontes, montes, pontes...dicíase que a fixeran "Os Mouros" seres mitolóxicos galegos.

A Ponte Paradela só ten un pequeno arco de pedra salvando o río Tinto. O máis probable era que servise de paso a unha importante vía de comunicación que unía Padrón con Santiago e que fose unha vía de comunicación para chegar á tumba do apóstolo.

É probable que a ponte actual sexa do S. XVIII

Ponte Paradela

Esta Ponte marca a fronteira natural entre os concellos de Teo e Brión.

Ponte Paradela

Dende Ponte Paradela, o track que ía seguindo mandábame uns metros pola estrada e logo torcer á esquerda para subir ao Castro Lupario, pero un veciño do lugar indicounos que se podía pillar un sendeiro alí mesmo, pegado á ponte polo que todo o mundo subía. Así que decidimos nese punto non facer caso ao track e seguir o carreiro que ademais e, excepcionalmente, estaba sinalizado.

Carreiro cara ao Castro

A subida ao Castro é empinada pero curta

Subida ao Castro Lupario

O Castro Lupario está situado entre os concellos de Brión e Rois, concretamente entre as parroquias de Bastavales (Brión) e Ribasar (Rois) É un castro sen escavar que foi declarado BIC (Ben de Interese Cultural) en 2009 e é un dos máis importantes de Galicia e foi identificado como o fogar da lexendaria raíña Lupa.

Se queres saber máis do Castro e desta raíña mitolóxica pincha no ENLACE

O Castro Lupario

Volvemos por onde subimos e xa na estrada pillamos á esquerda.

Pasamos polas primeiras casas de Beca na parroquia de Bastavales. Estamos no concello de Brión.

Beca

Metémonos de novo ao bosque.

E desembocamos nunha fermosa aldea: Angueira de Castro, parroquia de Ribasar, no concello de Rois. Percorrer esta aldea por debaixo dos emparrados cheos de uvas, é unha delicia!!

Anguieira de Castro

Esta aldea está rehabilitada con moito gusto, respectando a arquitectura tradicional. Nun 1º momento, a aldea foi construida con pedra do próximo Castro Lupario que acabamos de visitar.

Anguieira de Castro

En Aguieira de Castro vemos tamén os clásicos cabozos propios da zona (en cada comarca de Galicia son diferentes) ben conservados.

Anguieira de Castro

Tódalas casas están rehabilitadas en pedra.

Despedimos esta aldea coa visión desta fonte nun fermoso enclave.

Á saída de Anguieira, temos o Parque Río Tinto. Volvemos atoparnos co río que neste recuncho nos ofrece mesas e bancos onde comer ou descansar rodeados de árbores e da frescura que dá o río en días de verán.

Parque do Río Tinto

Camiñamos de novo ás beiras deste río que nos ofrece sempre entornos sombríos e de frondosa vexetación.

E en poucos metros, chegamos á altura do Pazo do Faramello que visitaremos pola tarde. Por aquí pasaba antes o Camiño de Santiago pero despois da caída de varias árbores cando foi o furacán Hortensia e de que o camiño nesa zona quedase deteriorado, desviouse pola estrada.

 

Na entrada ao Pazo do Faramello, lemos este cartel que me pareceu super interesante e di cousas coas que totalmente concordo:

En terreos cedidos polo Pazo do Faramello creouse en 2014 un xardín xurdido a partires da traxedia ferroviaria ocorrida en Angrois (Santiago) no 2013. Chámase Xardín do Recordo É un espazo aberto ao público para horar a memoria das víctimas daquel accidente víctimas

Xardín do Recordo

Xardín do Recordo

Xardín do Recordo

Cruzamos a aldea de Francos, un pouco antes volvemos conectar co Camiño de Santiago Portugués.

Pasamos ao pé da Capela de S. Martiño

Capela de S. Martiño

Capela de S. Martiño

A escola, hoxe Casa Común, foi construída durante a II República.

A antiga escola

O noso xantar de hoxe foi en Casa Touceda, tan preto de onde tíñamos os coches aparcados (ao pé do cruceiro de Francos) que fomos andando. Comemos ben, moi abundantes as racións e comida ben preparada. A atención tamén, moi boa.

Casa Touceda

Despois do xantar fomos ata o Pazo do Faramello onde tíñamos reserva para as 17:00h. pero esa visita comentareina na seguinte entrada.

Páxinas web consultadas:

https://www.galiciamaxica.eu/

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/teo/2021/11/06/granito-lalin-crear-arte/0003_202111D6C7992.htm

FERVENZA DE TORRILLÓN-MONTE MAIOR (XOVE)

Vistas dende Monte Maior

Encántame ir ao concello de Xove!! Ten un potencial tremendo para facer rutas xa que ten mar e montaña con elementos moi destacados a ter en conta. A zona marítima de Xove para min é das máis fermosas da Mariña, baste citar os cantís de papel, o portiño de Morás, as praias de Portocelo, de Esteiro... miradoiros impoñentes, o faro de Roncadoira, as ruinas de S. Tirso...Todo esto e máis pódese ver na súa ben sinalizada Senda Costeira que coincide nalgúns tramos co Camiño Natural do Cantábrico e eu deixo neste ENLACE  e NESTE.

Tamén realicei xa varias veces a Ruta dos Muíños que nos leva pola beira do río Rigueira nunha ruta moi ben acondicionada e sinalizada na que vemos varios muíños, pontes...nun fermoso entorno e nun fácil percorrido que remata na famosa igrexa de S. Antón da Rigueira. Esta ruta pódese ver AQUÍ

Tamén pola miña conta, xa que esta ruta non está sinalizada, fixen un percorrido pola parroquia de Xuances que se pode ver AQUÍ

Hoxe volvín a Xove porque vin no google maps unhas fervenzas chamada "Fervenzas de Torrillón", busquei e atopei algún track (moi poucos) de xente que xa as visitara. Eu nunca delas oira falar. Como o percorrido ata a fervenza era moi curto decidín amplialo á miña maneira guiándome polo maps e gravando ao mesmo tempo a ruta na aplicación Wikiloc.

Características da ruta:

Lonxitude: 12,7 km.

Dificultade: difícil (polo tramo de subida a Monte Maior)

Ruta circular sen sinalizar e co tramo de subida a Monte Maior con dificultades de percorrido.

O track da ruta en WIKILOC

A miña valoración desta ruta: 🔆🔆🔆🔆🔆

Descripción da ruta

Nesta ruta pretendín coñecer a fervenza de Torrillón (que de momento é moi pouco coñecida aínda que hai un camiño perfectamente acondicionado para chegar ata ela e é un curto percorrido) con subir ata Monte Maior que só o vin en google maps e pareceume que tiña que ser un lugar con fabulosas vistas como así é. O máis difícil foi a subida dende Gondar e despois de estar arriba atopar o camiño para descender ata onde tiña o coche. Xa explicarei.

A ruta parte do lugar de Torrillón que pertence á parroquia da Rigueira. É unha aldea moi pequena na que hai unhas 6 casas, case todas baleiras ou abandonadas. Non vin a ninguén, nen tan sequera ladraba un can.

Torrillón

 

Para acceder á fervenza hai unha pista prefectamente acondicionada.

Pista á cascada

Os últimos metros que nos levan á cascada teñen algún toxo pero pásase sen problema coa roupa e calzado axeitado.

Camiño á cascada

Hai pasarelas metálicas que tamén están en pefecto estado.

Pasarela metálica.

Pasarela metálica

Vin outras fotos onde a auga caía en abundancia dende o muro da presa de captación de augas . Hoxe non ocorría eso, supoño que será a causa da seca que hai.

Achegándonos á presa, vemos a fervenza natural que forma o Rego da Vella, afluente do río Rigueira. 

Fervenza de Torrillón

Din a volta sobre os meus pasos e baixei por ese carreiro que vemos á esquerda.

Baixada ao muíño

Nun fermoso entorno, hai un muíño aínda en bo estado de conservación:

Muíño

Chego de novo a Torrillón onde deixara o coche e agora pillo a estrada á dereita,  onde está o sinal de stop.

Torrillón

A medida que imos subindo, as vistas son extraodinarias.

 

O lugar que vemos na seguinte foto é Cancelas que xa pertence a outra parroquia, á de Montes. Aquí viven actualmente dúas persoas, un home e unha muller. Vin aos dous.

Cancelas

 Sigo ascendendo ata Vilariño que tamén pertence á parroquia de Monte. Vilariño é algo máis grande que os dous lugares por onde pasei (Torrillón e Cancelas)

Vilariño

Ao rematar Vilariño, pillamos á dereita, cara a Gondar.

Chegamos deseguida a ter estas vistas de Gondar, da parroquia de Monte tamén. Esta parroquia de S. Isidoro do Monte é a máis despoboada do concello de Xove.

Pillamos á esquerda .

Á esquerda

Pasamos por unha casa deshabitada como tantas outras que vin e vexo a diario nas rutas que fago. O despoboamento do rural vai a máis e semella que cada vez con maior rapidez.

 

Cruzo unha ponte sobre o río Rigueira:

A estrada remata onde está a casa que se ve na seguinte imaxe que tamén parecía deshabitada:

Camiño uns poucos metros por este camiño:

E torzo á esquerda para iniciar unha subida por un camiño de monte:

De momento camíñase ben e vexo ao lonxe os aeroxeadores eólicos.

Un típico camiño de monte entre eucaliptos.

E chego a un punto onde atopo un peche moi rudimentario que paso sen problema.

E a partires de aquí, o camiño complícase, practicamente desaparece e os toxos fan acto de presenza:

Cada vez o percorrido é máis difícil, en constante subida e eso non é o peor, por onde vou houbo un camiño pero case está impracticable con toxos, herbas e madeiros atravesados.

A paisaxe cambia totalmente, desaparecen as árbores para deixar paso ás uces e aos pastos para o gando. Camiñar por estas turbeiras é abondo difícil, hai moitas zonas encharcadas porque unha turbeira é un terreo que drena mal e por eso aínda que é verán e hai moita seca, o encharcamento nestas zonas é constante.

Turbeiras 

Non hai camiño nin carreiro marcado, por aquí hai que ir á aventura, pisando con dificultade nun terreo moi irregular con moitas fochancas (turbeiras) e esquivando como se poda os peches do gando.

Turbeira e pasto

As turbeiras son como esponxas de vexetación que se formaron durante miles de anos e non se descompuxeron de todo. Estes ecosistemas formáronse despois da época dos glaciares deixando lugares así que foron colonizados por vexetais. Estes humedais acumulan materia orgánica morta que procede de plantas adaptadas a vivir en sitios inundados, esta materia orgánica é a turba composta dun  90% de auga e un 10% de restos de plantas.

As turbeiras son uns ecosistemas moi importantes e que non son moi divulgados: axudan a regular o cambio climático a partires da regulación do ciclo de carbono das que son grandes depositarias; tamén fan de regulación hidrolóxica porque acumulan grandes cantidades de auga; son tamén hábitats ecolóxicos moi importantes para manter a biodiversidade xa que hai especies vexetais e animais que só se dan nestes lugares.

As turbeiras son moi sensibles á actividade humana e se non as conservamos corren risco de desaparecer. Ás veces drénanse para acelerar a descomposición da materia orgánica para obter terreos máis secos para agricultura, gandaría ou forestación creando outro tipo de ecosistema. Tamén se danan as turbeiras coa extracción da turba para xardinería...etc.

A auga das turbeiras

O meu obxectivo era chegar aos aeroxeradores. Sabía que aí tiña que haber  pistas polas que camiñar. Vin unha trocha ancha pola que subir e por aí fun:

Estou por fin en Monte Maior!! As vistas son espectaculares!! Valeu a pena o km e medio de subida tortuosa que fixen! Todo ese espazo que se ve na foto inferior (unha turbeira) tiven que cruzalo.

Monte Maior esténdese polos concellos de Xove e de Viveiro. Dende aqui temos unha magníficas panorámicas do Cantábrico e vilas de arredor e tamén de zonas e montañas de interior.

Monte Maior está catalogado como ZEC (Zona de Especial Conservación)

Por fin atopei a pista que buscaba. Para acceder a ela tiven que pasar por debaixo dos arames que se ven.  Alguén máis pasara xa porque un dos arames así o delataba.

A miña intención era seguir cara abaixo a pista esa da foto pero atopeime que a pista remata xusto aí, onde está o eólico.

Tiven polo tanto que dar a volta e seguir a pista que parecía levarme cara a Viveiro...

Esta era a paisaxe que vía: pistas e máis pistas para os eólicos pero quería atopar unha que xirase á dereita para volver ao coche.

E alí a vin!! Unha pista que collía á dereita!!

Nunca tanto me alegrei de ver o asfalto!! Por fin unha estrada normal. Souben que estaba no camiño correcto.


Tiven que salvar de novo outro peche de arames e saín á estrada.


Sabía que ía na dirección correcta aínda que non sabía de momento onde me atopaba...O mar era unha das paisaxes que vía.


Cara á dereita, a paisaxe tamén era moi chula!

Cheguei a Gondar polo lado inverso ao que antes fora. Xa estou situada, sei onde me atopo!

Gondar é un lugar da parroquia de S. Isidoro do Monte que se dedica á gandaría. Vin unha enorme extensión de prados ben coidados.

Chego a unha bifurcación e pillo á esquerda. Se fose á dereita chegaría ao punto da ida, onde abandonei as casas de Gondar para adentrarme no monte e subir a Monte Maior. Mirando de frente e á dereita eu vexo por onde camiñei na ida.

De seguido atopo outra bifurcación e sigo pillando á esquerda:

Agora xa me dou conta conta pola estrada que vou, que sae directamente a onde aparquei o coche. De frente, o mar.

 

E xa estou de novo en Torrillón, no punto de inicio desta ruta que tivo de todo: descubrimento de lugares fermosos: unha fervenza, un muíño, aldeas case abandonadas, panorámicas incribles dende as alturas e tramos de bo camiñar e outros non tanto...unha ruta con moita aventura!!

Páxinas web consultadas:

https://es.wikipedia.org/wiki/Jove_(Lugo)

https://www.iagua.es/respuestas/que-son-turberas