RUTA DA AUGA. PR-G 250 (ZAS)

Fervenza do Rabiñoso 

No concello de Zas realicei esta outra ruta este mesmo ano:

Pedra Vixía e Torres do allo 

Esa foi unha ruta preciosa que me encantara, aínda que estaba máis descoidada ca de hoxe e sen sinalizar.

A ruta de hoxe é super coñecida e moi frecuentada, moitas veces por xente non sendeirista que o único que vai buscando é a foto nas fermosas cascadas e tanto dende Budían ou dende Parga, a onde chega o coche, quedan moi cerca.

Zas é un concello da provincia de A Coruña que pertence á comarca de Terra de Soneira. É un concello que non chega aos 5000 habitantes. Ten 16 parroquias e a nosa ruta de hoxe transcorre pola de Gándara.

Características da ruta:

Lonxitude: 10,2 km.

Dificultade: fácil

Ruta circular, homologada e perfectamente sinalizada.

O meu track en Wikiloc

A miña valoración desta ruta:🔆🔆🔆🔆🔆

Descripción:

Iniciamos a ruta ao pé da Ponte sobre o río Sisto.

Xa dende o principio aparecen os muíños coma este, chamado "Muíño da Ponte"

O noso percorrido empeza seguindo o río Sisto.

Vemos antigos muíños case de seguido. Chegou a haber ata 17. Na foto de abaixo temos dous xuntos: os de "Ramón e o do Zapateiro" Case tódolos muíños están rotulados co seu nome.

Muíños de Ramón e do Zapateiro

Non hai ningún muíño restaurado, todos están en ruinas.

Muíño de Castro e Novo en pésimas condicións.

O seguinte, de Trelles, está bastante ben conservado.

Muíño de Trelles

Seguimos ao pé do río nun percorrido relaxante nesta fría mañá de novembro.

 

Cantos anos terá a ponte de pedra da seguinte foto?

Ponte de pedra

Camiños ancestrais con valados de pedra e que, a pesares que os eucaliptos parecen ameazar, aínda se conservan árbores autóctonas.

O camiño remata nunha estrada local. Remata o tramo lineal e imos empezar o tramo circular. Podemos ir á esquerda ou á dereita. Nós optamos por coller á esquerda como recomendan nas indicacións.

Budián.-

O primeiro que vemos ao entrar nesta aldea é unha pequena e coidada área recreativa.

Área recreativa de Budián

Budián é unha das 8 aldeas que conforman a parroquia de Gándara. Cruzamos esta aldea descubrindo unha arquitectura tradicional en forma de hórreos, cortes, pendellos, cabanotes, fornos...en pedra.

Cabazo tipo Fisterra (variedade Soneira) que non leva cruz nin pináculo no teito

En Galicia existen varios tipos de hórreos chamados tamén de distintas maneiras, segundo a zona. Aquí, na Mariña de Lugo, son coñecidos como cabozos e nesta zona que hoxe visitamos chámanlles cabazos.

Budián

Os cabazos que vemos nesta aldea son do tipo "Fisterra, variedade Soneira". Carlos Regueira é autor dunha obra moi coidada titulada "Atlas de hórreos de Galicia" onde documenta preto de 10000 hórreos, un terzo dos que se estiman que hai na nosa Comunidade.

Os hórreos tipo Fisterra, variedade Soneira, ás veces levan cruces e/ou pináculos no tellado como neste caso:

As súas casas de pedra coidadas con mimo compleméntanse cos valados de pedra.

Abandonamos esta fermosa aldea por un camiño que nos vai levar á fervenza.

A fervenza de Budián vai ser a 1ª que atopemos. Non ten moita altura pero o entorno é precioso! Está formada polo chamado Rego da Fervenza ou do Muíño Vello que dsemboca no río Sisto.

No seguinte vídeo é como mellor se ve:

Ao pé da cascada hai un muíño e un banco no medio dunhas rochas. Hoxe debido ao inmenso caudal da cascada non poidemos sentarnos nel. 

Nesta ruta ao ser protagonista a auga, non faltan os muíños que no pasado cumpliron funcións moi importantes na economía e vida social das aldeas galegas.

Seguimos durante uns metros máis ao pé do Rego da Fervenza.

 Ata que cruzamos esta pontella de pedra.

E aínda seguimos un pouco máis ao pé do rego tendo que apartarnos algo del nesta ocasión na que inundaba un pouco o carreiro.

Atravesamos a aldea de Parga. Esta aldea ten un dato moi curioso: conta con 2 horas menos de sol que o resto da parroquia xa que o Monte Pión abrígaa polo nacente e o Bico de Meda polo poñente.

Parga

Voltamos ao río porque xa estamos moi preto da 2ª cascada. As pontellas de pedra fascínanme! Ao carón desta pontella facíase antaño o lagado do liño.

Pontella

Esta fervenza de Parga ten unhha lenda: unha moza afogouse nestas augas porque non podía estar cerca do seu namorado e este foise e nunca máis voltou. Nas noites de lúa chea cando o son da fervenza é atronador, escóitase a moza chamar polo seu namorado.

Fervenza de Parga

A forza da auga foi empregada no pasado por un muíño fariñeiro e dous batáns. O entorno, moi fermoso.

Entorno da fervenza de Parga

Seguimos pegados ao río. Esta ruta é maioritariamente fluvial, pisando moi pouco asfalto e algún camiño interior.

 No vídeo vemos moito mellor a fermosura desta 2ª fervenza que os veciños coñecen como "Fervenza do Pozo do Muíño"

O percorrido é moi doado. Onde máis coidado hai que ter é na cascada de Budián, xa que hai que subir e baixar entre rochas para contemplar ben a fervenza e poden estar húmidas e esvaradías.

A seguinte e última fervenza é a de Rabiñoso que salva un desnivel de 45m. en pouco máis de 200m. de percorrido. Esta fervenza é espectacular tamén e vai facendo varios saltos. Este da foto é o 1º.

Fervenza de Rabiñoso

Imos subindo e vemos outro salto máis que é onde está situado o famoso bambán que seguro que fai as delicias de influencers e instagramers.

Fervenza de Rabiñoso

Hoxe atopamos a moi pouca xente facendo esta ruta así que tivemos o bambán para nós solos.

A cascada do Rabiñoso en vídeo:

Ata 5 muíños chegou a haber neste entorno da fervenza.

Muíños

Moi cerca dos muíños e da cascada está a ponte de Laxe e penso que é xa a 3ª ponte que vemos deste tipo: pedra grandes para atravesar un rego ou un río colocadas derriba duns piares ou muros laterais.. Son construccións tradicionais asociadas a vías ou camiños froito da evolucións dos pasadoiros ou poldras, normalmente cando o río leva bastante caudal e non abonda coas construccións anteriores. Algunhas destas pontellas permiten o paso do gando e incluso dun carro.

                                                                         Ponte de Laxe

Saimos a unha estrada local pola que camiñamos uns 500m. antes de volver meternos por un camiño.

Un camiño antigo de carro onde predominan agora os eucaliptos, aínda que tamén vimos varios acivros.

Cruzamos outra vez o río Parga ou do Sisto para enlazar á esquerda co tramo lineal da ruta e chegamos deseguida ao punto de inicio.

Rematamos xantando no restaurante Casa Maroñas, a 7 minutos en coche dende o fin da ruta. Había moita xente e tivemos que agardar unha hora pola comida pero a verdade é que valeu a pena. Foi espectacular!!

Páxinas web consultadas:

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/cultura/2017/12/20/span-langgl-monumental-atlas-actualiza-percorre-spanos-horreos-galicia/0003_201712G20P39994.htm

https://www.quepasanacosta.gal/articulo/vimianzo/tesouros-berdoias-xii-99-cabazos-da-parroquia-i/20200926113848122176.html

MUÍÑOS DE BALEA+ PASEO DO LANDRO (VIVEIRO)

Hoxe fómonos a Viveiro para facer unha rutiña  curta e fácil bastante fermosa. En Viveiro, xa realizamos 3 rutas. Foron as seguintes:

-- C. N do Cantábrico: Esteiro-Viveiro

- C. N. do Cantábrico: Viveiro-Praia de Area Grande (O Vicedo)

- Paseo do Landro (Viveiro)

Viveiro é o concello da Mariña lucense con maior nº de habitantes e é unha cidade con máis de 900 anos de historia cun casco urbano excepcional, con monumentos de renome (Porta de Carlos V, Porta da Vila, do Valado;  igrexa de Santa Mª, de S. Francisco, a Praza Maior, a de S. francisco...empinadas rúas e casas con galerías acristaladas...o Mosteiro de Valdeflores...) Ademais deste inmenso patrimonio histórico ten tamén un grande patrimonio natural.

Características da ruta:

- Lonxitude: 7,8km.

- Dificultade: baixa.

- Ruta circular sen sinalizar.

O meu track en WIKILOC

A miña valoración desta ruta:🔆🔆🔆

Descripción:

Aparcamos o coche no aparcadoiro que hai antes da porta de Carlos V, ao pé da ría. Esta porta foi edificada no S.XVI para sustituir a outra anterior. Foi realizada como homenaxe a Carlos I de España e V de Alemania polos favores que concedeu a esta vila. É unha das tres portas que se conservan de cando Viveiro estivo amurallada. En 1942 foi declarada Monumento Natural e é de estilo renacentista plateresco.

Porta de Carlos V

Nos xardíns de Noriega Varela, atopamos esta exposición itinerante que dende o 15 ao 29 de novembro estará en Viveiro. Trátase da exposición "A Casa de Galicia. 50 anos da Casa de Rosalía" que fai un repaso pola historia desta Casa Museo lembrando o fito que supuxo conseguir mercala, restaurala e musealizala en pleno franquismo grazas á colaboración de milleiros de persoas. Esta casa abriu ao público en 1971.

Exposición itinerante

A verdade é que nestes paneis aprendín ben cousas que non sabía!!

O perfil urbano da cidade de Viveiro parécese algo ao da Coruña polos edificios de galerías acristaladas.

Viveiro

Imos polos xardíns de Noriega Varela. Este escritor nacido en Mondoñedo, pasou os últimos anos da súa vida en Viveiro onde morreu en 1947.

Xardíns de Noriega Varela.

Estes canóns da foto foron da fragata Mª Magdalena que se afundeu na Ría de Viveiro no 1810. Antes de ubicarse nestes xardíns estiveros colocados noutras partes da cidade.

Camiñamos ao pé da ría. Ao fondo vemos o barrio chamado "O Paraíso"

Ría de Viveiro

Hoxe é domingo, día de mercado, e ao fondo, vemos os toldos dos diferentes postos.

A ría de Viveiro está formada pola desembocadura do río Landro.

Ría de Viveiro

O río Landro desembocando por debaixo de dúas pontes: a do tren e a da estrada. Este río nace no concello de Muras e percorre uns 37km. antes da súa desembacadura.

No inicio do Paseo do Landro, hai un muíño de mareas convertido en vivenda. Este tipo de muíños aproveitaba as mareas para xerar correntes de auga que movían a pedra hidraúlica e a moa para poder moer o gran. (Cando sube a marea, a auga almacénase e cando baixa esa auga retida, vértese ao mar de novo facendo xirar a roda do muíño)

Muíño de mareas

O Paseo está ben acondicionado e non ten ningunha dificultade  para percorrelo a gusto.

Paseo do Landro

 Varios regos entre xunqueiras van verter as súas augas ao Landro.

Rego no Paseo do Landro

Outro rego. A paraxe é moi fermosa.

Paseo do Landro

Sombras, bancos...nun paseo moi agradable e aínda que hoxe atopamos pouca xente, acostuma a estar ben concorrido este paseo.

Paseo do Landro

Unha enorme xunqueira rodea o río. Estamos nun espazo protexido pola gran cantidade de aves que viven aquí e que, máis que ver, poderemos oir.

Paseo do Landro

  Non percorremos todo o paseo, que chega ata Portochao (fareino noutra ocasión).

Pillamos á dereita un carreiro pasando pola pequena área recreativa de A xunqueira.

Área recreativa A Xunqueira

A Xunqueira é un barrio de Viveiro que no 2018 sufreu unha inmensa ríada porque o río Fontecova desbordou a causa, segundo os veciños, da falta da limpeza na parte alta do río que formou unha presa e esta rompeu causando a morte da veciña Amparo Berdeal como lembra unha placa que vimos colocada nun muro ao pé do mosteiro de Valdeflores.

Xunqueira

Este barrio segue a espera de obras que minimicen os efectos de posibles inundacións futuras. Hoxe, día 20 de novembro cúmprense precisamente 5 anos dende que as inundacións mataron a unha muller e causaron danos materiais neste barrio. O sábado houbo unha manifestación promovida pola Asociación de Veciños porque se senten "marxinados, desprotexidos e abandonados" dado que todo segue igual que no 2018.

Xunqueira

Lavadoiro restaurado ao pé do río FonteCova e campanario do mosteiro de Valdeflores.

O Mosteiro de Valdeflores foi abandonado no 2018 estando rexido por unha congregación de dominicas. Disque había problemas internos entre elas, que había dous bandos enfrentados, as máis novas coas de máis idade. 

A igrexa é gótica do S. XV e o mosteiro do S.XVII. Están declarados BIC(ben de Interese Cultural) e Monumento Histórico Nacional. As monxas dominicas, aínda que eran de clausura, elaboraban uns doces que tiñan sona en toda a comarca.

Con axudas e subvencións públicas o mosteiro foi restaurado por dentro e ten nova cuberta. Agora falta darlle un uso axeitado a ese enorme edificio que ten ademais unha finca que pecha un muro de grande extensión.

Mosteiro de Valdeflores

Aquí empeza realmente a ruta dos Muíños, neste carreiro que vai en leve subida ao pé do Rego Fontecova.

A chuvia e o vento destes últimos días arrancaron este castiñeiro,.

Din que houbo ao longo desta subida, nada menos que 25 muíños.

"A cal do muíños era un sistema de canles e estructuras para salvala pendente que proporcionaba auga aos muíños"

Tódolos muíños que quedan están en mal estado de conservación.

Ademais de proporcionar a forza para a moenda, a cal dos muíños levaba auga ás leiras que había na valgada, configurando unha rede de patos e terras de labor verdes durante todo o ano.

O que vemos na seguinte foto, foi o último muíño que imos ver. A vivenda, na parte de arriba, ten un corredor propio das casas galegas máis tradicionais.

Na parte de atrás da casa, aínda se pode ver perfectamente conservada a canle que levaría auga ao muíño.

Chegamos a este ancho camiño e pillamos á man dereita.

Cando chegamos despois duns metros ao remate deste camiño, antes de pillar á dereita, un carreiro lévanos ao pé destas cascadas que forma o Rego da Cova por enriba dunhas rochas:

Agora baixamos por este camiño pola outra marxe do rego:

Xa estamos de novo en Xunqueira:

Voltamos a Viveiro e non visitamos como pensábamos o centro da cidade xa que empezou a chover.

Páxina web consultada:

https://rosalia.gal/que-facemos/axenda/expo-50-anos-da-casa-de-rosalia-en-viveiro/